کسب و تقویت توانش ترجمه ادبی، امری مهم در آموزش ترجمه ادبی بشمار می رود و هدف از آن، توانایی دانشجویان در بازگرداندن محتوا و سبک زبانی و کارکرد متون ادبی بصورت معادل در زبان مقصد است. برای نیل به این هدف، می توان با توجه به دیدگاههای نظری و عملی مختلف در آموزش ترجمه ادبی و نیز روشهای متنوع تدریس در کلاس درسی، به کسب و تقویت توانش ترجمه ادبی دانشجویان کمک کرد. مقاله پیش رو، این هدف را دنبال می کند که این توانش را از راه بررسی و استدلال موانع، مشکلات، و خطاهای ترجمه ادبی و نیز ارائه راهکارها و پیشنهادهای ترجمه با روش بازپس نگری به محصولات ترجمه، تقویت کند و در پی آن راهکارهایی آموزشی ارائه کند تا تدریس ترجمه ادبی به عنوان مهارت، با تاثیرگذاری بیشتری در محیط دانشگاهی صورت گیرد و در عین حال به بهبود کیفیت ترجمه های دانشجویان بیانجامد. رویکرد جستار حاضر به تبیین اهمیت سبک زبانی و کارکرد ترجمه در زبان مقصد است و با استناد به ترجمه حکایتی از هاینریش فن کلایست، به این مهم می پردازد.

در نقد ترجمه، ناقد با دو متن که یکی اصل و دیگری ترجمه آن است سر و کار دارد. در این کار، متن ترجمه با متن اصلی مقابله می شود و محسنات و معایب کار بر اساس اصول و مبانی نظری ترجمه مورد بررسی قرار می گیرد. برخی از ضعف های دستوری و زبان شتاختی ترجمه را می توان بدون مقابله با متن اصلی هم تشخیص داد، اما آنچه معیار تشخیص میزان درستی انتقال معنی به زبان مقصد است متن اصلی است.در نقد ادبی، سنجش سخن از جنبه های مختلف ادبی مطرح است و ناقد می تواند یک متن ادبی را از نظرات مختلف از جمله از نظر سبک ادبی و از نظر اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، تاریخی، ارزش های فرهنگی و دینی و نیز از دیدگاه مشخصات علمی و فکری صاحب سخن نقد کند.در مقاله حاضر بر این نکته تأکید شده است که در نقد ترجمه و نقد ادبی، دیدگاه شخصی ناقد را نمی توان بدون تأثیر دانست، و لذا باید گفت که اشخاص مختلف می توانند یک متن ادبی و یا ترجمه را با توجه به نظرات شخصی متفاوتی که دارند به صورت های متفاوت نقد کنند.

هدف این مقاله پاسخ به یک سوال است: در سنت ترجمه ادبی در ایران، متن ادبی به چه روش ترجمه می شود ؟ پاسخ به این سوال ، پاسخی است توصیفی و نه تجویزی. روش ترجمه متن ادبی مبتنی بر دو اصل است: اصل اول تضمین کننده ادبی بودن ترجمه است با معیارهای فرهنگ مقصد و اصل دوم تضمین کننده ترجمه بودن ترجمه است و ترجمه ادبی برآیند دو گرایش است. گرایش به سوی ثبات یعنی ایجاد شباهت صوری بین اجزای متن اصلی و اجزای متناظر آنها و در ترجمه و گرایش به سوی تغییر یعنی ایجاد شباهت معنایی با ایجاد تغییرات در سطوح مختلف به نحوی که اصل اول رعایت شده باشد. مترجم ادبی گاه به سوی ثبات و گاه به سوی تغییر گرایش می یابد و تفاوت میان مترجمان در تشخیص این نکته است که کجا به ثبات و کجا به تغییر گرایش پیدا کرده و چگونه بین دو اصل فوق تعادل یا سازش برقرار کنند.

ادبیات به عنوان جزئی از یک نظام کلان به نام فرهنگ، درگیر انتظام های گوناگون است و درنظام زبان شکل می گیرد، در نظام ادبیات تعین می یابد، و در نظام اجتماعی- فرهنگی هویت پیدا می کند . تعامل این نظامها متن ادبی را وارد فرایندی از تقید- آزادی می کند و باعث می شود که ادبیات در عین پذیرش نوعی انتظام، میل به فرا رفتن ازآن را داشته باشد، و از این رو موجودیتی سیال و متغیر بیابد. ترجمه ادبی، که بنا به تعریف میل به انطباق با متن را دارد، در مواجهه با طبیعت متغیر متن، قادر به ارائه تعریفی ثابت از خود نیست، بنابراین همچون متن، طبیعت متغیری پیدا می کند. اگر نوشتار تجسم انتظام پذیری متن، در عین میل به فرارفتن از این انتظام، باشد، ترجمه نیز نوشتاری است که با نیت نزدیکی به متن از آن دور می شود.

تحلیل گفتمان از جمله شیوه های بررسی متن است که در طول حیات خود ابزار و روشهایش را گسترش داده و عمق بخشیده است. مطالعات ترجمه نیز پس از آنکه بررسیهای زبانشناختی صرف را جهت فهم فرایند ترجمه ناکافی دانست به شیوه های تحلیل متن و تحلیل گفتمان رو آورد. در مقاله حاضر ما دریافتی از تحلیل گفتمان را مبنا قرار داده ایم که ساختار تاویل پذیر متن و رویه های ارتباطی متن با فرامتن (جامعه، فرهنگ) را اصل می گیرد و بر این اساس می کوشد فرایند ترجمه متن ادبی را بررسی کند. نظر به اینکه یکی از سودمندیهای بنیادی تحلیل گفتمان این است که در حوزه بررسی نظری محدود نمی ماند و ابزار لازم را برای تحلیل عملی فراهم می آورد تلاش کرده ایم که با استناد به یک متن مشخص ادبی، سودمندی شیوه تحلیل گفتمان را در فعل ترجمه نشان دهیم.

پدیدارشناسی در حوزه ی علوم انسانی اهمیت رو به رشدی داشته است. طبق گفته ی هوسرل، پدیدارشناسی، شیوه ی فکری است که بازگشت به خود چیزها را می طلبد. از آنجاکه پدیدارشناسی در بنیان نشانه شناسی مدرن نیز ظهور کرده است، برآنیم که تعریفی از آن ارائه داده و مفاهیم کلیدی اش و نیز تاثیری که بر رویکرد نشانه-پدیدارشناختی در ترجمه ی ادبی دارد را مورد بررسی قرار دهیم. این رویکرد با تکیه بر پدیدارشناسی، عناصری نظیر التفات، ادراک، تن، حضور و احساسات را در بطن حوزه ی ترجمه وارد می سازد. در این جستار، در وهله ی اول بنیان نظری و ارتباط آن با ترجمه را مورد مطالعه قرار می دهیم و سپس کاربست پذیری عملی این نظریات را در ترجمه بررسی می کنیم. به عنوان پیکره ی تحقیق، ترجمه ی فارسی ارائه شده توسط دانشجویان ارشد ترجمه شناسی فرانسه ی دانشگاه الزهرا از نثر کوتاهی تحت عنوان مردمان سلامت اثر ژیل آرشامبول (1979) را با رویکری تحلیلی-کیفی مورد واکاوی قرار می دهیم. این جستار بر آن است تا با تحلیل کیفی ترجمه ها خودآگاهی مترجمان را نسبت به عناصر پدیدارشناختی متن افزایش داده و در نتیجه ی این امر کنش خوانش، درک و تفسیر متن، سه مرحله ی اصلی ترجمه که کنش هایی شناختی بوده و به این واسطه سوژه ای زنده و مدرک در بطن خود دارند را بهبود بخشد. متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

مترجم یک متن ادبی باید به بار معنایی لغات و زمینه فرهنگی و خصوصیات دیگر متن اصلی توجه زیادی داشته باشد تا بتواند ترجمه قابل قبولی در زبان هدف ارائه نماید. ترجمه متون ادبی کار چندان ساده ای نیست چرا که مترجم موانع قابل توجهی سر راه خود دارد. مترجم باید با انواع روشهای تحلیل ادبی آشنا باشد و بعد از تعبیر و تفسیر متن اصلی برای بیان آن در زبان هدف  و به نحوی که خواننده همان برداشت خوانندگان متن اصلی را داشته باشد اقدام کند. از آنجا که یک متن ادبی محدود به یک تفسیر خاصی نیست مترجم باید تمام توان خود را به کار بگیرد تا پیام واقعی متن را فهمیده و آن را به زبان دیگر که فرم و ساختار خاص خود را دارد برگرداند. زمینه فرهنگی و تاثیرات آن خیلی اهمیت دارد. ادبیات از تاثیر غالب وقت در امان نمی ماند. سبک و ساختاریک متن ادبی با زبان روزمره کاملا متفاوت است چرا که هدف از به کارگیری هر کدام متفاوت است. پیدا کردن معادلهای مناسب اهمیت زیادی دارد. برگرداندن اصطلاحات که خاص فرهنگ هر کشوری است تلاشی جدی می طلبد و در نهایت این مترجم خلاق و عالم به هر دو زبان اصلی و هدف است که می تواند تا حدود زیادی امیدوار به ارائه ترجمه ای رضایت بخش باشد.

پژوهش حاضر بر اساس مدل دیکسون (2005) به بررسی تصریح ساختاری اختیاری زبان انگلیسی در ترجمه های فارسی-انگلیسی سه گونه ادبی می پردازد. هدف از این پژوهش آزمودن نتایج بدست آمده در پژوهش اولاهان (2001) است که موضوع مورد نظر را در دو پیکره زبانیTEC  و BNC مورد بررسیده است. همچنین این پژوهش بر آن است رفتار تصریح ساختاری را در ترجمه های انگلیسی سه گونه ادبی بررسی نماید. بررسی موردی بر روی 13 شعر، 4 نمایشنامه، و 8 رمان و داستان کوتاه فارسی به همراه ترجمه های انگلیسی آنها انجام گرفت که به صورت تصادفی انتخاب شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصریح در ترجمه های فارسی-انگلیسی متون ادبی معاصر نوعی هنجار ترجمه ایست و در همه گونه های ادبی، تصریح متمم ساز THAT و سپس ضمایر ملکی فراوان ترین نوع تصریح ساختاری اختیاری است که با نتایج اولاهان (2001) همخوانی دارد؛ همچنین تصریحin order  نیز در ترجمه داستان و نمایشنامه به کار رفته بود؛ اما، سایر نتایج بدست آمده در این بررسی یافته های اولاهان را تایید نمی کند. یافته ها نشان می دهد تصریح در مقام ابزاری ادبی در ترجمه ادبی به کار بسته می شود همچنین تغییرگریزی متون ادبی و ایجاز کلام بویژه در شعر از جمله عوامل موثر در محذوف نگاه داشتن چنین ساختارهایی در برخی گونه ها شده است.